Fahatsiarovana sy fankasitrahana an-dRtoa RABETAFIKA RANJEVA Yvette Madeleine Razafimalala
25 Oktobra 1942 – 15 Jona 2025
Mpikambana mahefa Akademia Malagasy (1983 – 2025)
Mpikambana Comité Malgache d’Ethique pour les Sciences et Technologies – CMEST (2007 – 2025)
Mpikambana Association des Amis de l’Académie Malgache – AAAM (2018-2025)
Lahateny nataon-dRtoa Profesora RABENORO Irène,
Filohan’ny Akademia Malagasy
Fivoriambe iombonana famaranana ny Taom-piasana 2024-2025 – Alakamisy 24 Jolay 2025
Lapan’ny Akademia Malagasy, Tsimbazaza
Tompokolahy sy Tompokovavy,
Sadaikatra ny tena raha handray fitenenana. Hitraka tsy avelan’ny alahelo, hiondrika nefa
tsy avelan’ny adidy aman’andraikitra manoloana anareo Fianakaviana, nilaozan’ny Vady
andefimandry sy Reny fihantahantana , ary ianareo Mpiray asa sy Mpiray Fikambanana, nilaoza-
namana mpiara-dia.
Tsy sanatria hanorotoro ny efa maharary no hitondrana ny anjara teny eto anio, fa izao no
fotoana voalahatra hanolorantsika fahatsiarovana sy fankasitrahana an-dRtoa RABETAFIKA
RANJEVA Yvette, Mpikambana mahefa teto amin’ny Akademia Malagasy, nodimandry ny 15
Jona 2025 lasa teo. Tarazo eto amin’ny Akademia Malagasy ny fanatanterahana izany,
hankasitrahana ireo Mpikambana na Mpifandray nodimandry, tamin’ny asakaroka rehetra sy
vokapikarohana navelan’izy ireo ho an’ny taranaka fara mandimby. Izany no nanokanana izao
fotoana izao ho an-dRtoa RABETAFIKA RANJEVA Yvette, hankasitrahana azy sy ireo zava-
bitany.
Tompokolahy sy Tompokovavy,
Teraka ny 25 Oktobra 1942 tany Toliara i Yvette Madeleine Razafimalala
RABETAFIKA. Nanambady an’i Pr RANJEVA Raymond, izay Filoha Kiady eto anivon’ny
Akademia Malagasy izy, ary manan-janaka dimy mianadahy izy ireo. Teto Antananarivo izy no
nodimandry ny 15 Jona 2025. Mpitandrina tao amin’ny FJKM Ambatonakanga ny raibeny Atoa
RABETAFIKA Joseph, ary mitondra ny anaran’io raibeny io ny kianja eo Ambatonakanga.
Nianatra teny amin’ny Lycée Jules Ferry izy nanomboka ny taona 1947, ary matetika
nifindra toeram-pianarana. Ny taona 1952 ohatra dia tany amin’ny Ecole communale – Paris III
no nanohy fianarana izy, ary vao ny taona 1953 dia efa nifindra tao amin’ny Ecole Européenne
tao Mahajanga indray. Nianatra tany amin’ny Lycée des jeunes filles, tany Nice koa izy
nanomboka ny taona 1956 ary namarana ny ambaratonga faharoa.
Teo amin’ny ambaratonga ambony, dia nisafidy ny lalam-pianarana nandalina ny teny sy
ny haisoratra ary ny sivilizasiona anglisy Rtoa Yvette Rabetafika. Nanjohy niaraka ny fianarana
io taranja io izy, teny anivon’ny Faculté des Lettres, Oniversiten’i Madagasikara (nanomboka ny
taona 1960), sy tamin’ny fianarana ampitain-davitra avy tamin’ny Faculté des Lettres d’Aix
Marseille (nanomboka ny taona 1962). Nahazo ny maripahaizana Licence ès-Lettres (Anglais)
izy tamin’izany. Nanohy hatrany teto an-tanindrazana ny fianarana ny teny anglisy izy, ary
nandranto izany koa tany Paris Sorbonne, sy niofana (auditrice libre) tany amin’ny Ecole
Normale Supérieure (ENS) de St Cloud. Nahazoany ny CAPES sy ny Agrégation d’Anglais
izany tany Paris, izay samy tamin’ny taona 1966, raha nahazo maripahaizana DES d’Anglais
kosa izy teto Antananarivo ny taona 1964. Marihina fa izy no Malagasy voalohany nahazo an’io
Agrégation io.
Tompokolahy sy Tompokovavy,
Teo amin’ny lafiny asa dia nanomboka tamin’ny asa fampianarana izy ary nirona
tamin’ny asa diplomatika taty aoriana. Nifanindran-dalana tamin’ireo hatrany kosa ny asa
fikarohana nimasoany.
Hatry ny taona 1960 Rtoa Yvette Rabetafika no efa nanomboka ny asa fampianarana ny
taranja Anglisy teny anivona Ecoles confessionnelles protestantes.
Teny amin’ny Oniversiten’i Madagasikara, ny taona 1967, no nanohizany io asa
fampianarana io. Maître de Conférence nandritra ny 14 taona teny amin’ny
Oniversiten’Antananarivo ny tenany nanomboka ny taona 1988 hatramin’ny taona 2002.
Dingana maromaro no nolalovany tamin’izany, satria ankoatra ny asa fampianarana
ranofotsiny, dia efa niandraikitra koa ny fitantanana ny Departemanta mandalina ny teny vahiny
izy, efa Mpikambana tao amin’ny Conseil d’Etablissement (Assesseur du Chef d’Etablissement)
tao amin’ny Faculté des Lettres. Niasa tao amin’ny Institut de Civilisations – Musée d’Art et
d’Archéologie (ICMAA), izay an’ny Oniversiten’Antananarivo ihany, toerana nanendrena azy izy
mandra-pahalasanany. Ny fandikana teny anglisy sy fitsarana lahatsoratra havoakan’ny revues
ICMAA “Taloha” sy “Travaux et Documents” no tena niandraiketany.
Ny taona 2002 no voatendry ho Ambasadaoro, Mpisolo tena maharitra an’i Madagasikara
teo anivon’ny UNESCO tany Paris ny tenany (Ambassadeure, Déléguée Permanente de
Madagascar auprès de l’UNESCO à Paris), fantatra tamin’ny fanafohezan-teny hoe
REPERMAD-UNESCO.
Ary mbola izy koa no vehivavy malagasy voalohany nitana izany toerana izany. Araka ny
nolazain’ireo mpiara-niasa taminy tamin’izany fotoana izany dia ny ezaka fandresen-dahatra
nataony tamin’ny Fanjakana malagasy no nahatsanganana ny Comité National du Patrimoine
(CNP), izay niorina teto Madagasikara ny taona 2005.
Nanana finiavana koa izy nampiroborobo ny hetsika « Journées de Madagascar à
l’UNESCO », ary taty aoriana dia nivelatra ho hetsika fanao isan-taona, isaky ny volana Jona
ankalazana ny fetim-pirenena, ireo Journées de Madagascar à l’UNESCO ireo.
Mbola tamin’ny androny koa no nanombohan’ny fifandraharahana teo amin’ny
REPERMAD-UNESCO sy ny Rencontre Nationale Sportive (RNS), izay nokarakarain’ny
Malagasy monina any Eoropa. Nanjary nijoro ara-dalàna teo ambany fiahian’ny Ministeran’ny
Raharaham-bahiny taty aoriana izany.
Ankoatra ny naha Ambasadaoro azy teo anivon’ny UNESCO aza, dia Mpikambana koa
tao amin’ny Haut Conseil de la Francophonie izy ny taona 2004 hatramin’ny 2006, ary
Représentant personnel du Chef de l’Etat auprès de l’OIF (Organisation Internationale de la
Francophonie) tamin’izany fotoana izany.
Tompokolahy sy Tompokovavy,
Noraisina ho Mpifandray teto amin’ny Akademia Malagasy, tao amin’ny Sokajy
Haifomba fiaina sy fitondra (Sokajy II), na ny Sokajy Haifiana sy Haifitondra ankehitriny Rtoa
Yvette Rabetafika Ranjeva ny taona 1983.
Nasondrotra ho Mpikambana mpiombonantoka ny taona 1986 ary nasandratra ho
Mpikambana mahefa ny taona 1997, izany hoe 14 taona taorian’ny nandraisana azy ho
mpifandray.
Azo lazaina ho havanana tamin’ny fandresen-dahatra izy, satria dia mbola izy ihany koa
no nandrisika ny Filoha Rajaona Andriamananjara, ny taona 2007, tamin’ny fanorenana ny
Comité Malgache d’Ethique pour les Sciences et Technologies (CMEST) teto anivon’ny
Akademia Malagasy.
Marihina fa isan’ireo Mpikambana nanorina ny CMEST izy ny taona 2007, ary voafidy
ho Sekretera Jeneraly nisahana ny fifandraisana iraisam-pirenena hatramin’ny taona 2018.
Nijanona ho Mpikambana tsotra izy taorian’izany saingy tsy nitsahatra nanatrika fivoriana.
Voka-pikarohana mikasika ny sivilizasiona ; ny harem-pirenena sy ny vakoka ; mikasika
indrindra koa ny finoana sy ny fivavahana kristianina no nentiny teto amin’ny Akademia
Malagasy, nanomboka ny taona 1982.
Ary vao tsy ela akory fa tao anatin’ny Fivoriambe iombonana ny volana Aprily 2025 lasa
teo Rtoa Rabetafika Ranjeva no nanao famelabelarana fampahafantarana ny Académie Africaine
des Sciences Religieuses, Sociales et Politiques (AASRSP), izay niarahan’izy mivady nanolotra
teto.
Mpikambana nandray anjara mavitrika hatrany tamin’ny fivoriana natao, na teto amin’ny
Akademia Malagasy na teo anivon’ny CMEST, izay Rantsamangaikan’ny Akademia Malagasy
ihany, Rtoa Yvette Rabetafika Ranjeva. Tsy nitsahatra nitondra ny heviny izy ho fanatsarana sy
ho fampandrosoana, ary tamim-panetren-tena no nanaovany izany.
Ankoatra ny teto amin’ny Akademia Malagasy, dia Mpikambana tamina Vondrona
mpikaroka (Sociétés savantes) samihafa koa izy, sy tamina Fikambanana mifandraika
amin’izany. Tsy zohina amintsika ny naha Mpikambana azy, Membre associé étranger tao
amin’ny Académie des sciences d’outre-mer (ASOM, Paris).
Mpikambana isan’ny nanorina ny Académie Africaine des Sciences Religieuses, Sociales
et Politiques (AASRSP) izay any Dakar, Sénégal izy, ary niaraka tamin’ny vadiny, ny Pr
Raymond Ranjeva moa izy tamin’izany.
Ary tsy adino fa Mpikambana mavitrika teo
anivon’ny International Council of Museums
(ICOM) – Madagascar Rtoa Rabetafika Ranjeva ary niezaka hatrany teo amin’ny fiarovana ny
harem-pirenena sy ny vakoka.
Izany indrindra koa no nanosika azy hanangana ny Fikambanana HARENA tany Frantsa
ny taona 2009, izay Fikambanana miaro sy manandratra ny harem-pirenena sy ny vakoka
malagasy. Ny taona 2014 no niorina ara-panjakana teto Antananarivo ny Sampana HARENA
Madagascar, izay izy no Filoham-boninahitra, mpanorina izany.
Ampahany fohy tamin’ny taratasy fiaraha-miory nosoratan’i Pr Dominique Barjot,
Secrétaire perpétuel de l’Académie des sciences d’outre-mer no entiko eto. Hoy izy « Madame
Yvette Ranjeva Rabetafika a beaucoup apporté à notre Académie par l’ampleur de son
rayonnement international et l’exemplarité de ses multiples engagements. Elle incarnait ainsi la
relation extrêmement forte, durable et multidimensionnelle qui lie l’Académie Nationale des
Arts, des Lettres et des Sciences de Madagascar à la nôtre ».
Teto an-tanindrazana, dia isan’ny
angady nananana sy vy nahitana ny Association des
Amis de l’Académie Malgache (AAAM), niorina tao anatin’ny fotoana naha Filohan’ny
Akademia Malagasy an’i Pr Raymond Ranjeva, ny taona 2018 izy. Mpikambana koa tamina
fikambanana hafa toy ny SERA izy.
Isan’ny nahafantarana azy taty aoriana, tao anatin’ny famokarana ny horonan-
tsarimihetsika « Nampoina, ny riaka no valampariako » izay nosoratan’i Pr Raymond Ranjeva sy
novokarin’ny Fikambanana Valamparihy, tarihin’Atoa Haja Ranjeva Rabetafika, ny ezaka lehibe
nataony teo amin’ny fanatanterahana ny sous-titrage (teny frantsay sy teny anglisy) tamin’io
tantara malagasy io.
Ny 19 Jona 2025 teo, na dia tao anatin’ny voina indrindra aza ny fianakaviana, dia nalefa
teto amin’ny Akademia Malagasy izany horonantsary « Nampoina, ny riaka no valampariako »
izany. Efa voalahatra moa io fotoana io ka na dia mbola am-bohitra aza ny razana dia naseho teto
ihany izy io, araka ny fanapahan-kevitry ny fianakaviana.
Mpampianatra ahy tao amin’ny Sampana Anglisy Rtoa Ranjeva, Ambasadaoro talohako
koa izy.
Manamafy ny voalaza rehetra momba ny haben’ny anjara biriky nentiny ho an’ny
Firenena Malagasy ny nandravahan’ny Fanjakana malagasy azy ny Mariboninahi-pirenena
Grand Croix de deuxième classe de l’Ordre National ny taona 2002.
Tompokolahy sy Tompokovavy,
Vao herintaona ngarangidina izay, ny 26 Jolay 2024 no nanokana Andro ho fanomezan-
boninahitra azy mivady ny Akademia Malagasy, nanatanterahana Mpikambana sy olona
nifandray tamin’izy ireo, 40 isa, velakevitra sy fijoroana vavolombelona tamin’ny asa
nimasoan’izy ireo. Androany, herintaona aty aoriana, dia vory marobe eto isika, manao izao
fahatsiarovana sy fankasitrahana azy izao. Tsy fifandrifian-javatra akory, fa izay tokoa no
lahatra.
Very olomanga indray ny Akademia Malagasy satria dia fahabangana lehibe no
setrin’izao fahalasanan-dRtoa Yvette RABETAFIKA RANJEVA, Mpikambana mahefa teo
anivony izao. Very olomanga ny Firenena malagasy, folak’andry niankinana ireo Fikambanana
sy toeram-pikatrohana rehetra nisy azy, indrindra ireo naoriny.
Ny Akademisiana anefa hono tsy mba maty, fa mitoetra mandrakizay ho lova ho an’ny
taranaka fara mandimby ny asakaroka sy ireo zavabitany maro. Ho voatahiry ho vakoka, araka
ny nikelezany aina fatratra, ny vokatry ny ezaka nimasoany.
Koa ho fahatsiarovana azy sy ho fiombonantsika fo hanaja sy hankasitraka azy, dia
miangavy antsika hiara-hitsangana anaty fahanginana iray minitra.
Mankasitraka Tompokolahy, mankatelina Tompokovavy.